Burn-out

Een gezonde dosis spanning of stress zorgt ervoor dat mensen beter presteren maar te veel of langdurige stress kan maken dat je lichaam te veel onder druk staat. Hierdoor kunnen je lichaam en geest niet meer herstellen en kan een burn-out ontstaan.

Je krijgt dan last van allerlei symptomen of psychische klachten, zoals:

• concentratie verlies
• (extreme) vermoeidheid
• emotionele labiliteit (huilbuien)
• snel geïrriteerd of prikkelbaar
• geheugenproblemen
• slaapproblemen
• leeg en uitgeput gevoel
• besluiteloosheid
• piekeren, malen
• lichamelijke klachten (hoofdpijn, rugpijn, maagklachten, pijn op de borst, hartkloppingen, duizeligheid, misselijkheid, benauwdheid)
• gevoelens van angst en paniek (hyperventilatie)

Burn-out bestaat uit drie samenhangende verschijnselen: uitputting (gevoel van extreme vermoeidheid en uitputting), cynisme (gevoel hebben afstandelijk ten opzichte van je werk en mensen op het werk te staan) en verminderde persoonlijke bekwaamheid (verminderd zelfvertrouwen of zelfwaardering).

Burn-out betekent letterlijk opgebrand zijn. Vaak wordt burn-out in verband gebracht met functioneren op het werk, maar in de meeste gevallen raken mensen burn-out door een combinatie van factoren: werk, privé en innerlijke psychische factoren. Er kunnen dus allerlei factoren op het werk of privé spelen die van invloed zijn op het ervaren van stress. Persoonlijkheidstrekken die in verband worden gebracht met het ontstaan van burn-out zijn overdreven plichtsgetrouwheid, perfectionisme en ambitieus zijn of werkverslaafd. Dit gaat erover dat je voortdurend het beste en uiterste van jezelf vraagt of dat je niet mag falen van jezelf. Je vraagt dan eigenlijk constant te veel van jezelf. Of de omgeving vraagt te veel van jou. Hierdoor raakt de energie van je lichaam opgebrand en kan je lijf niet meer herstellen. Dit is dan weer van invloed op hoe je je voelt en hoe bekwaam je je voelt. Helder en systematisch denken en het verwerken van emoties worden dan lastiger, waardoor je last kan krijgen van depressieve klachten, angst en paniek en vermoeidheid. Burn-out klachten worden dus nog wel eens in verband gebracht met deze klachten.

De invloed van psychische klachten die voortkomen uit een burn-out zijn dat je minder kunt genieten, zwart-wit gaat denken of dat je constant een soort gejaagd gevoel ervaart. Dit houdt in dat je niet meer kan ontspannen en niet meer stil kan staan bij jezelf of je emoties. Dit heeft weer zijn weerslag op je sociale relaties en contacten. Mensen kunnen een gevoel van vervreemding ervaren door zich lange tijd gespannen en burn-out te voelen.

In de geestelijke gezondheidszorg wordt burn-out omschreven als een ‘ongedifferentieerde somatoforme stoornis’. Het heeft zowel lichamelijke klachten in zich als psychische klachten. Aanverwante begrippen zijn bore-out, overspannenheid en depressie. De psychische klachten en symptomen komen deels overeen.

Psychologische behandeling van burn-out

Burn-out is goed psychologisch te behandelen, vaak in 8 tot 12 sessies. Burn-out wordt in de meeste gevallen door een psycholoog behandeld met Cognitieve Gedragstherapie. Speerpunten in de behandeling zijn allereerst het onderzoeken van disfunctionele gedachten of opvattingen die ertoe hebben bijgedragen dat iemand te veel van zichzelf vraagt. Dit kunnen opvattingen zijn als: ‘ik moet hard werken anders word ik niet aardig gevonden (en krijg ik geen promotie)’. Het psychologische behandelproces is erop gericht deze opvattingen uit te dagen of te onderzoeken of deze wel kloppen. Het resultaat van dit proces is dat mensen anders tegen zichzelf en hun manier van functioneren op het werk of in hun privé leven aankijken en bijvoorbeeld beter hun grenzen aan kunnen geven of dingen gaan doen die bij zichzelf passen. Ten tweede wordt onderzocht of er factoren op het werk zijn die bijdragen aan het ontstaan van burn-out. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er een onprettige werksfeer heerst of dat er chronisch te veel werk is. Uit onderzoek komt naar voren dat het aan te bevelen is weer aan het werk te gaan tijdens de behandeling bij de psycholoog.

Bore-out

Van te veel werk of van te veel van jezelf vragen raak je burn-out. Maar van te weinig uitdaging kan er een chronisch gevoel van verveling ontstaan, waardoor er sprake kan zijn van een bore-out.

‘To bore’ betekent ‘vervelen’. Als je jarenlang een saaie baan hebt en daar niets aan doet en steeds onder je niveau werkt kan er een bore-out ontstaan. Dit zijn de symptomen:

• vermoeidheid
• verveling
• lusteloosheid
• snel geïrriteerd
• weerzin tegen werk
• onrust
• gevoel van spanning
• gespannen spieren
• snel emotioneel worden

Bore-out is geen officiële diagnose. Er is nog weinig wetenschappelijk over bekend omdat het nog niet zo lang bestaat. Het is wel belangrijk de symptomen en je klachten serieus te nemen.  Bij aanmelding bij een psycholoog is de eerste stap te onderzoeken hoe het komt dat je je verveeld voelt en wat je belemmert actie te ondernemen. Met behulp van Cognitieve Gedragstherapie wordt er gestreefd naar vooral het veranderen van gedrag.

Overspannen

Burn-out, overwerkt, overspannen. Deze termen worden vaak door elkaar gebruikt. Over het algemeen wordt gesteld dat overspannenheid de voorloper is van burn-out. De symptomen en klachten komen dan ook veel overeen:

• piekeren
• slaapproblemen
• energieverlies, moeheid
• prikkelbaarheid
• emotionele vervlakking
• lusteloosheid

Vaak manifesteren zich ook lichamelijk klachten als hartkloppingen en hoge bloeddruk. Maar ook hoofdpijn of spierpijn komen voor. Doordat je je niet goed voelt zoek je minder ontspannende activiteiten op, zoals afspreken met vrienden. Vaak verergeren je klachten hierdoor.

Overspannenheid ontstaat vaak door overbelasting of door het opbouwen van te lang te veel spanning. Het gaat dan vaak om een combinatie van te veel aan te verwerken gebeurtenissen en persoonlijkheidsfactoren. Er ontstaan vaak bovenstaande klachten doordat er te veel achter elkaar (of tegelijkertijd) is gebeurd. Bijvoorbeeld: een verbouwing, familielid ziek, problemen op het werk.

Het beste is dan om een tijd rustig aan te doen, ontspanning op te zoeken en in beweging te komen en blijven (gaan of blijven sporten). Het ondernemen en sporten maakt dat je meer energie krijgt.

Als je klachten blijven of je voelt je zodanig rot dan kan je je aanmelden bij een psycholoog. Een psycholoog kan je helpen inzicht te krijgen in je valkuilen en vooral hoe je met spanning en lastig te verwerken situaties omgaat.